İnsan düşüncelerini kelimelere çeviren “beyin şifre çözücüsü” icadı ve yapay zeka kullanılarak dirençli mikropları etkisiz hale getiren antibiyotiğin bulunuşu, geçen yılın öne çıkan bilimsel gelişmeleri arasında yer aldı. Peki, 2023 yılında hangi bilimsel keşiflere şahit olduk?
Geçtiğimiz yıl, bilim dünyasında bir dizi önemli keşif ve buluş gerçekleşti. İşte insan düşüncelerini sözcüklere dönüştüren “beyin şifre çözücüsü” ve yapay zeka ile dirençli mikropları öldürebilen antibiyotik keşfi gibi damga vuran başlıkların yanı sıra diğer dikkat çekici gelişmeler:
Yıldırımları Yönlendiren Güçlü Lazer Teknolojisi (Nature Photonics)
Fransa’da geliştirilen güçlü lazer teknolojisi ile yıldırımların yönü değiştirildi. Bu yeni teknolojinin havaalanları, roket fırlatma rampaları ve rüzgar santrallerini yıldırımdan korumada etkili olabileceği belirtiliyor. Fizikçi Dr. A. Houard liderliğindeki ekip, 17 yıldan fazla süren çalışmanın ardından güçlü bir ultra kısa lazerle yıldırımı yönlendirmeyi başardı.
İnsan Düşüncelerini Sözcüklere Dönüştüren Beyin Şifre Çözücüsü (Nature Neuroscience)
Texas Üniversitesi’nde geliştirilen beyin şifre çözücüsü, konuşma yetisini kaybedenlere umut olabilir. Fonksiyonel MR cihazı (FMR) taramalarına dayalı yapay zeka tabanlı bu sistem, bir kişinin beyin aktivitesini sürekli bir metin akışına dönüştürmeyi başardı. Cerrahi bir implant gerektirmeyen bu çözüm, iletişim bozukluğu olan kişiler için önemli bir gelişme olarak öne çıkıyor.
Satürn’ün Uydusu Enceladus’un Yaşam İçin Uygun Bileşenlere Sahip Olması (Nature)
Almanya’daki Free University of Berlin’de yapılan çalışma, Satürn’ün uydusu Enceladus’un yaşam için gerekli bileşenleri içerdiğini ortaya koydu. Fosforun keşfi, dünyadaki okyanuslardaki fosfor oranından 500 kat fazla olduğu düşünülen Enceladus’un potansiyel yaşam izlerini araştırmada önemli bir adım olarak nitelendirildi.
Dirençli Mikropları Öldüren Yapay Zeka Tabanlı Antibiyotik Keşfi (Nature Chemical Biology)
McMaster Üniversitesi’nde yapılan araştırma, en dirençli bakterilerden biri olan “acinetobacter baumannii”ye karşı etkili bir antibiyotik keşfetmekte yapay zekanın kullanılmasını içeriyor. Bu keşfedilen antibiyotik, hastalardan alınan bakterileri öldürmede başarılı oldu ve tedavi potansiyeli taşıdı.
Genetik Modifikasyonla Plastik Parçalayan Bakteriler (AIChE Journal)
Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nde gerçekleştirilen çalışmada, genetik modifikasyonla plastik parçalama yeteneğine sahip bakteriler geliştirildi. Bu bakterilerin tuzlu sulardaki PET plastiklerini parçalayabilmesi, mikroplastik kirliliği ile mücadelede umut vadeden bir çözüm sunabilir.
Göktaşı Ryugu’da Organik Maddenin Keşfi (Nature Communications)
Japon Hayabusa2 uzay aracının Ryugu göktaşına yumuşak inişi ve ardından topladığı örneklerin analizi, urasil adlı organik maddeyi içerdiğini gösterdi. Bu keşif, karbonlu göktaşlarında prebiyotik moleküllerin oluşabileceğine dair beklenmedik bir bulgu olarak öne çıktı.
Nanoakışkan Cihaz Üretiminde Esnek Adım (Nano Letters)
Osaka Metropolitan Üniversitesi’nde geliştirilen nanoakışkan cihaz, nanokanallardaki tek moleküllerin akışını kontrol etmeyi başardı. İnce, esnek cam tabaka ve nanokanallar içeren bu cihaz, tek moleküllü çözeltilerin akışını durdurma ve açma yeteneği ile nanoakışkan teknolojisinde önemli bir adım olarak değerlendirildi.
Beyindeki Kalp Fonksiyonunu İzleyen Giyilebilir Ultrasonik Cihaz (Nature)
UC San Diego Jacobs Mühendislik Fakültesi’nde geliştirilen giyilebilir ultrasonik cihaz, kalp fonksiyonunu beyinde değerlendirebiliyor. Gerçek zamanlı özel bir bağlantı sistemi kullanan bu cihaz, egzersiz sırasında ve sonrasında sürekli olarak kalp aktivitelerini kaydedebilme özelliği ile dikkat çekiyor.
Canlı Dokuda Elektrot Üretimi İçin Enjekte Edilebilir Jel (Science)
İsveç’teki Linköping Üniversitesi’nde geliştirilen enjekte edilebilir jel, canlı dokuda elektrotlar üretebiliyor. Bu molekül karışımı, beyne enjekte edildiğinde doğal bileşiklerle reaksiyona girerek elektriği ileten bir jel oluşturuyor. Bu yöntem, ileride canlı dokuda mikroçiplerin büyümesine olanak tanıyabilir ve bazı beyin sorunlarının tedavisinde kullanılabilir.
Tek Bir Atomun X-Işınlı Röntgen Görüntüsü (Nature)
Ohio Üniversitesi, Argonne Ulusal Laboratuvarı ve Illinois-Chicago Üniversitesi işbirliğiyle gerçekleştirilen çalışma, tek bir demir atomunun X-ışınlarıyla elde edilen röntgen görüntüsünü ortaya koydu. Bu teknik, supramoleküler düzeyde atomları görüntüleme konusunda önemli bir ilerleme sağlıyor.
Bu çeşitli ve etkileyici keşifler, 2023 yılının bilim dünyası için ne kadar verimli olduğunu gösteriyor.
